گورستان تاریخی و اسرار آمیز روستای شمس آباد خلخال
این قبرستان بیش از 1300 سال قدمت دارد و در روستای شمس آباد در توابع بخش خورش رستم شمالی خلخال و در فاصله 25 کیلومتری غرب شهر هشتجین و تقریبا کناره رودخانه قزل اوزن قرار دارد.
در گذشته بر روي اين مقبره ها مجسمه قوچي وجود داشته كه به گفته اهالي اين مجسمه يك بار در سال 1381 به سرقت رفته است ولي اهالي آن را از دزدان باز پس گرفته اند متاسفانه اين سر قوچ در قبرستان وجود نداشت و به نظر ميرسد نزد يكي از اهالي معتمد از بيم سرقت مجدد به امانت گذاشته شده باشد. مردم منطقه عقيده دارند كه وقتي سر قوچ را در رودخانه مي شويند باران مي بارد. بر حسب اطلاعات داده شده و خط كوفي ، قدمت قبرستان به بيش از هزار و سيصد سال مي رسد.
اما بنیان گذار شمس آباد ؛ بنا به آثار و گفته های انتقالی پدران و بزرگان خانواده از قدیم الایام مرحوم جنت مکان شیخ شمس الدین اسدی مهاجر کاوانی الاصل می باشد که جد بزرگوارش پس از مشرف شدن به دین مبین اسلام در زمان پیامبر عظیم الاشان در اثر آزار و اذیت مشرکین وقت مکه از زادگاهش مهاجرت و به مدینه منوره تشریف می برند. جد شیخ شمس الدین از قبیله بنی اسد مکه بوده از نسل پاک همان بزرگوار افرادی به عنوان سفیر یا مروج دین از مدینه مهاجرت و به ایران سفر نموده و چند نفری به مرور به خلخال آمده و در روستای کاوان مستقر می گردند، در نتیجه شیخ شمس الدین به محل فعلی شمس آباد تشریف فرما شده و به بنیانگذاری شمس آباد همت می گمارد و مشغول تعلیم و تعلم مسلمین می گردد.
آثار با ارزش بجای مانده که گویای عظمت و شان عرفانی آن بزرگوار و اهل بیت و مریدان را بازگو مینماید سنگ نوشته هایی است که روی قبرهای آن بزرگواران قرار دارد و با خط کوفی بسیار زیبا کنده کاری شده که خود بیانگر مهارت و معلومات آن بزرگواران است . بازماندگان این شیخ بزرگوار که اکثراً با سواد و اهل قلم بوده اند همیشه از قدیم الایام به تعلیم وتعلم و خدمت به اهالی پرداخته اند. از جمله دو شخصیت بزرگ عصر حاضر مرحوم شیخ سعدالله افندی اسدی که پس از کسب علوم دینی در هشجین مقیم و مرحوم شیخ فتح الله افندی اسدی هم که پس از کسب علوم دینی به منطقه تالش مهاجرت نموده و به امور مسلمین آن دیار همت گماشته اند بازماندگان فعلی این بزرگوار در روستاهای شمس آباد و کاوان زندگی می کنند و عده بیشتری برای کسب و امرار معاش به تهران و سایر شهرهای شمالی تالش مهاجرت نموده اند.
اکنون اهالی این روستا جملگی مسلمانان متعهد، مومن و قدرشناس هستند. مسجدی آباد کرده اند که روزانه در همه نوبت ندای روح بخش مومنین را دعوت به انجام فرائض دینی می نماید. مردم احترام فوق العاده ای برای قبور این بزرگواران قائل هستند که محل زیارت اهالی بوده و به خصوص در سفرها خواه موقع مسافرت و خواه پس از بازگشت حتما به زیارت قبور مشایخ بزرگوار مشرف می شوند. روستای شمس آباد در میان کوهها قرار گرفته و لذا قسمت غرب روستا در تابستان به علت وجود باغات سرسبز و جاری شدن آب چشمه ها از قلب کوه در ییلاق خنک و معتدل و در زمستان سرد می باشد و قسمت شرقی روستا در تابستان بسیار گرم و در زمستان حتی موقع بارش برف هوایی ملایم و قابل استفاده برای اهالی می باشد.
اين قبرستان به شدت توسط مردم منطقه حفاظت مي شود ولی با این حال افراد سود جو این مکان را مورد تعرض قرار داده اند.
همراه ما باشید